Чӑваш Енре 12 ҫынна пӑр илсе кайма тытӑннӑ. Телее, вӗсене ҫӑлнӑ. Ку паян ирхине Шупашкар районӗнчи Кипечкасси ҫывӑхӗнче пулнӑ.
Пӑр ҫыранран катӑлса кайнӑ. Ун ҫинче вара 12 пулӑҫӑ пулнӑ. Ҫӑлавҫӑсем вырӑна ҫийӗнчех ҫитнӗ. Вӗсене ҫӑлас операци 2 сехете тӑсӑлнӑ.
Пулӑҫӑсене 11 сехет 5 минутра ҫӑлнӑ. МЧС пӗлтернӗ тӑрӑх, пурне те ҫыран хӗррине, Шомик ялӗ ҫывӑхӗнче, кӑларнӑ. Халӗ вӗсен сывлӑхӗ тӗлӗшпе хӑрушлӑх ҫук.
Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче кӑнтӑрла иртни 2 сехетре Шупашкарти Литература музейӗнче Уйӑп Мишши ҫурланӑранпа 105 ҫул ҫитнине асӑнса литература каҫӗ иртмелле.
Михаил Шумилов 1911 ҫулта чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Мӑштавӑшра ҫуралнӑ. Шупашкарти коммуна шкулӗнче, унти педагогика техникумӗнче тата Чулхулари педагогика институтӗнче вӗреннӗ. Вӗрентекенте те ӗҫленӗ, «Сунтал» журналта редакторӑн ҫумӗ тата яваплӑ секретарӗнче тӑрӑшнӑ, Чӑваш Енри писательсен пӗрлешӗвӗн правленийӗн председателӗнче тимленӗ, «Тӑван Атӑл» литература альманахӗнче тӑрӑшнӑ.
Уйӑп Мишшин пӗрремӗш сӑввисем 1925 ҫулта «Канаш», «Ҫамрӑк хресчен» хаҫатсенче тата Мускаври «Ӗҫлекен сасси» журналсенче ӗҫленӗ. Тепӗр пилӗк ҫултан унӑн пӗрремӗш кӗнеки кун ҫути курнӑ.
Юбилея халалланӑ каҫра «Илӗртӳллӗ инҫет» курав уҫмалла.
Канашри кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗнче чӑх-чӗпӗн ҫӗнӗ ӑратне ӗрчетеҫҫӗ. Ҫак эрнере унта «Супер Ник» тата «Браун Ник» ӑратлӑ талӑкри чӗпсем илсе килнӗ. Свердлов облаҫӗнчи «Свердловский» ӑратлӑ савутран 28 пин пуҫ турттарса килнӗ.
Канаш районӗнчи ветеринарсем тӑрӗсленӗ хыҫҫӑн чӗпсене уйӑхлӑха карантина хупнӑ. Вӑл вӑхӑтра вӗсем епле аталаннине асӑрхаса тӑрӗҫ.
Инҫетрен илсе килнӗ чӗпсене ҫуркунне халӑха сутма палӑртаҫҫӗ. Вӗсем ҫӑмарта тумалли чӑхсем пулӗҫ.
Сӑмах май ҫакна та палӑртмалла: ҫуркунне хапрӑка Мускав ҫыннисем туяннӑ. Вӗсем предприятие хупма шутламаҫҫӗ, чӑх ӑратне ҫӗнетсе хапрӑка аталантарасшӑн. Шупашкар районӗнчи «Чӑваш бройлерӗ» пирки вара аталанать теме йывӑр. Унта чӳк уйӑхӗн 27-мӗшӗнче инкубаторсене ҫӑмарта хумалла тенӗччӗ те, анчах ку хыпар чӑна килесси иккӗленӳллӗ: хапрӑкра ӗҫлекенсем калаҫнӑ тӑрӑх, ҫӑмарта раштав уйӑхӗнче кӑна кӳрсе килмелле-мӗн.
Паян пӗтӗм ҫӗршывӗпех ачасене право тӗлӗшӗнчен пулӑшмалли кун иртет. Шупашкар районӗнче те ҫав ятпа тӗрлӗ мероприяти йӗркеленӗ. Халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрта ӑна кунах тӑснӑ. Унта ӗнерпе паян Уҫӑ алӑксен кунне йӗркеленӗ.
Центрӑн ҫемьене тата ачасене пулӑшас енӗпе ӗҫлекен уйрӑмӑн заведующийӗ Татьяна Михайлова Кӳкеҫ ял тӑрӑхӗнче иртнӗ Профилактика кунне те хутшӑннӑ. Унта 6—9-мӗш классенче вӗренекенсемпе тӗл пулса калаҫнӑ. Преступлени тӑвас мар тесен мӗнле тытмаллине ӑнлантарнипе пӗрлех ачасене «Сообщи, где торгуют смертью!» (чӑв. Вилӗме ӑҫта сутнин пӗлтер) акци пыни пирки те каласа кӑтартнӑ.
Ачасен пушӑ вӑхӑчӗ кичем ан ирттӗр тесен вӗсене лагерьсене канма янине пӗлтернӗ. Татьяна Михайлова каланӑ тӑрӑх, Шупашкар районӗнчисем хальхи вӑхӑтра «Солнышко» тата «Белые камни» лагерьсене кайма пултараҫҫӗ.
Шупашкар районӗнчи Ҫӗньялта ҫуралса ӳснӗ Александр Яковлев орнитолог ӗнер хӑйӗн черетлӗ ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ.
Ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнче: утравсемпе тинӗссем хӗрринче — кайӑк-кӗшӗк тӗнчине тӗпчекен маттур ҫак ҫынна ҫутӑ тӗнчене килнӗ ятпа Лӑпкӑ океан (Чукотка, Сахалин, Курил утравӗсем) хӗрринче пурӑнакансенчен пуҫласа Атлантика (Германи, Англи, Франци, Израиль...) таранах саламланӑ. Ӑшӑ сӑмахӗсем Раҫҫей, Казахстан, Украина, Беларуҫ урлӑ вӗҫнӗ. Шупашкар район ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗскере юлташӗсем, ӗҫтешӗсем, вӗренекенӗсем, студентсем, фотографсем, ҫулҫӳревӗҫсем, кайӑк-кӗшӗке юратакансем, биологсем, ҫутҫанталӑкӑн уйрӑмах хӳтӗлемелли вырӑнӗсенче ӗҫлекенсем ырӑ суннӑ. Фейсбукри хӑйӗн страницинче пурне те тав тунӑ май Саша Яковлев малашне те хӑйӗн сӑнӳкерчӗкӗсемпе савӑнтарма тата ҫутҫанталӑк ҫинчен каласа кӑтартма шантарать.
Юлашки ҫулсенче Саша тӗрлӗ тӑрӑха кайса унти кайӑк-кӗшӗке тӗпчет. Пурне те хут ҫине куҫарать вӑл, ӳкерсе те илет. Аякри ҫӗрсенчи кайӑк-кӗшӗк тӗнчине ӑслӑлӑх ӗҫченӗ пек тӗпчессине Александр Яковлев 2013 ҫулта Курил утравӗ ҫинчи пысӑк сӑмсаллӑ ула кураксенчен пуҫланӑччӗ.
Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнче вырнаҫнӑ «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) ҫывӑх вӑхӑтра ӗҫлесе каймалла. Предприяти ертӳҫисем унта ӗҫлекенсене каланӑ тӑрӑх, хапрӑк бройлерсен ҫӗнӗ ӑратне ӳстерме тытӑнмалла. Хальхи вӑхӑтра унта рабочисем ҫине тӑрсах тирпейлесе тасатаҫҫӗ. Вӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, чӳк уйӑхӗн 27-мӗшӗнче инкубаторсене ҫӑмарта хумалла.
Хапрӑка панкрута кӑларас шутпа «Ваша марка» тулли мар общество Чӑваш Енӗн Арбитраж судне тухнӑччӗ, анчах унӑн тавӑҫне тивӗҫтерменнине кура Улатимӗр хулинчи Арбитраж судне ҫитнӗ. Унта ӗҫе чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пӑхса тухнӑ. Анчах тавӑҫа унтисем те тивӗҫтерме килӗшмен.
Суд чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пулнӑ. Тавӑҫ тӑратаканӗ — «Ваша марка» тулли мар яваплӑ общество. Вӑл «Чӑваш бройлерне» панкрута кӑларма ыйтнӑ. Анчах суд тавӑҫа тивӗҫтермен.
Ҫывӑх вӑхӑтра Шупашкарти ликерпа водка савутӗнче 100-е яхӑн ҫын ӗҫсӗр тӑрса юлӗ. Вӗсене ун пирки хут тыттарнӑ та ӗнтӗ.
Шупашкарти эрех савутӗнче чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче 86 ҫын юлашки кун ӗҫлӗҫ. Йышра — 51 хӗрарӑм, 11 пенсионер, 6 — ҫамрӑк. Ӗҫпе тивӗҫтерекен Шупашкарти центрта вӗсене вӑхӑтлӑх ӗҫпе тивӗҫтерме шантарнӑ май ним хӑрушши те ҫуккине пӗлтернӗ.
Маларах, Шупашкар районӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗнче самайӑн ӗҫсӗр юлчӗҫ.
Республикӑри пысӑк предприятисенчен пӗрне, Шупашкарти ликерпа водка савутне, чӑваш Енӗн парламенчӗн депутачӗ, «Единая Россия» (чӑв. Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей) парти пайташӗ Олег Мешковнумаях пулмасть туяннӑ. «Букет Чувашии» сӑра савучӗн хуҫи пулнисӗр пуҫне вӑл эрех савутне те илнӗ.
Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен обществи ӗҫ укҫипе парӑмлине пытарма хӑтланнӑ. Кӑлтӑка асӑннӑ районти прокуратура тӗрӗслевӗ палӑртнӑ.
Штата кӗскетнӗ тесе ӗҫрен кӑларса янӑ ҫынсем шалӑва паян кун та илсе пӗтереймеҫҫӗ. Аптӑранисенчен пӗр пайӗ ҫийӗнчех прокуратурӑна, теприсем суда ҫул тытнӑ.
«Чӑваш бройлерӗ» 278 рабочи умӗнче 7 миллиона яхӑн парӑма кӗрсе кайнӑ. Шалӑва унта утӑ, ҫурла уйӑхӗсемшӗн те тӳлесе татман. Унтан та ытларах — парӑм пуррине статистика органне пӗлтермелле пулин те предприяти хыпарламан. Куншӑн прокуратура административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ, ун тӑрӑх предприятие Чӑвашстат 20 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Прокуратура сайтӗнчи кӗске хыпарта ҫынсене шалӑва хӑҫан тӳлесе татассине асӑнман.
Шупашкарӑн Алькеш посёлокӗпе ҫумри районӑн Вӑрманкас ялӗ хушшинче вырнаҫнӑ юпана ҫулла тӳнтерме хӑтланни пирки эпир ҫырнӑччӗ. Ҫав пӑтӑрмаха пулах кӑҫал ҫурла уйӑхӗнче Паттӑрлӑх кунне палӑртмарӗҫ.
Ӗнер, чӳкӗн 6-мӗшӗнче, шар курнӑ юпа вырӑнӗнче халӑх тӗнӗн керемне (храмне) уҫрӗҫ. Тӳнтерме пуҫланӑ юпана тӳрлетсе лартса ун тавра тимӗртен ҫӳллӗ хӳшӗ йӗркеленӗ. Юпана ҫавӑн пекех тимӗр карта тытса ҫавӑрнӑ. Парне тумалли вырӑна та манман. Унччен юпа тӗссӗр тӑнӑ пулсан халь ӑна сӑрланӑ. Маларах ӑна ҫул хӗрринче асӑрхама йывӑр пулнӑ пулсан халь аякранах курӑнса тӑрать.
Кереме уҫма Фёдор Мадуров ӳнерҫӗ, Лапсар ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ Евгений Афанасьев тата ыттисем хутшӑннӑ.
Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӗ муниципалитет территорийӗнче пӗччен пурӑнакан ватӑсене палӑртас, пулӑшу кирлӗ пулсан вӗсене стационарлӑ уйрӑмсене вырнаҫтарас енӗпе самай тимлет.
Хӳтлӗх кирлӗ кинеми-мучисен палӑртас тӗллевпе вӗҫӗмех ял тӑрӑхӗсене кайса ҫӳрет. Нумаях пулмасть центр специалисчӗсем Чӑрӑшкасси, Ишек тата Тутаркасси тӑрӑхӗсенчи ватӑсен пурнӑҫӗпе вырӑна ҫитсе паллашнӑ. 18 ватӑпа калаҫнӑ хыҫҫӑн вӗсенчен тӑваттӑшне пулӑшу кирлине палӑртнӑ. Вӗсене валли социаллӑ ӗҫчене уйӑрса парӗҫ.
Ҫула тухнӑ специалистсем социаллӑ ӗҫченсем вырӑнта епле тимленине те пахаланӑ. Районтан ҫитнисем 11 ватӑ патне кӗрсе вӗсен пурнӑҫӗпе тата соцӗҫченсене кинеми-мучисем епле хакланипе кӑсӑкланнӑ.
+21.3 °C